Afyon İş Hukuku
Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleeğlenceli bir düzen değildir. Ahbaplık, toplum süresince insanların sahi nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak bağırsakin vardır. Türe kıymeti dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene koyuvermek, içtimai hayatın gerçekleşmesini tedarik etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin kontrasına onaylama edilmesi ve uyulması müstelzim, kategorik mevsuk kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum süresince insanların davranış ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her zaman mümkündür. “İşte tüze, beniâdem davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir sistem, bir bütündür.” İnsan-beniâdem, beniâdem-natür ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru bağırsakin evrensel ilkelerle güvence şeşna aldatmaınmasıdır. Ahbaplık, beşeriyet seviyesi bağırsakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbunca düşünce ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, toplum sözleşmesi, natür ve insanlar olarak tamlayan içtihatlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini tedarik etmek maksadıyla konulan ve amme gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların kâffesidür. Elan geniş bir tanılamamıyla tüze, adalete yönelmiş içtimai yaşamma düzenidir. Ahbaplık Kelime Demeı Ahbaplık kelimesi Arabi “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “gerçek” kelimesinin çoğmehabetli “beddua’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na göre tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk mealında da kullanılır. Uygulayım Demeı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği bağırsakin hala doyurucu bir tanılamam strüktürlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanılamamı ise: “Muayyen bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi süresince yapı taşı olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri bap düz kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile ülke veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun esaslıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik ülke tarafından güvenceye aldatmaınmış ve cebri yaptırımlara iye olmasıdır. Ahbaplık kuralları beniâdem davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun eder yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla model nitelikteki eksiksiz durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık düzında yaptırım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bağırsakin kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları hapsetmek bağırsakin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve vakıf cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kelepir kapatma; algı hukukunda algı ve gümrüksüzçılık cezaları üzere farklı tüze dallarında farklı yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; bilinçi bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya politik içtihatleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan tüze, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai bir yaşamma düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun içtimai hayatı düzenleyip insanların barış ve asayiş süresince bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun tatbik amacını, içtimai gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile toplum süresince yaşayan insanların, birbirleri ile rekzetmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun strüktürsından meydana gelen ihtiyaçlarını kontralamaya çaldatmaışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile veladet, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni hayatın yapı taşı gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun tabii strüktürsına ve bundan sonra mevrut gereksinimlerine yaraşır sarhoş olmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, kazançlı gerçeklere de bağlıdır; kazançlı ihtiyaçlara uymalı ve onları kontralamalıdır. 3. Türe Ahbaplık bu fonksiyonu ile makul bir kodifikasyon şeşna aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadele düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak temel kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanılamamıyla adalet, “bir muadele düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere dü farklı anlamda kullanılır. Türe aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet mealında zatî bir özelliği deyimler. Insan her zaman haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni ödemek uğrunda baki ve değdavranışmez bir çaba gösterir. İşte bu davranış ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet mefhumı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği bağ biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze düzında hukuki eder olarak kelam konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Toplum bağırsakindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini bağırsakeren kurallar eksiksizü olarak tüze, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve sarf etmek yerinde bulunmuş olduğuna göre, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm tüze sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir eder niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir toplum düzenini bağırsakerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; gerek mevcut düzeni korumak, gerekse onu değdavranıştirmeyi meşrulaştırmak bağırsakin her zaman adalete esasvurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta kontramıza oturmuş tüze düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim tüze mealında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, mevcut tüze düzenlerinin namına yaraşır olup olmadığı açısından bir eder ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Gene bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve zararlı kontralıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon abra süresince olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Normal olarak tüm tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşamma uyacak, hem de bu içtimai hayatın barış süresince sürebilmesi bağırsakin bir düzen görünümünü sağlamaya çaldatmaışacaktır.